Unia Europejska sukcesywnie zaostrza przepisy dotyczące bezpieczeństwa w przemyśle naftowym, wprowadzając nowe dyrektywy i rozporządzenia, które istotnie wpływają na działalność operacyjną firm z sektora. Niniejszy artykuł prezentuje kluczowe zmiany regulacyjne oraz ich praktyczne implikacje dla przedsiębiorstw prowadzących działalność wydobywczą i przetwórczą w obszarze UE.
1. Dyrektywa o bezpieczeństwie działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich
Odświeżona w 2023 roku Dyrektywa 2013/30/UE (Offshore Safety Directive) wprowadza szereg istotnych zmian w zakresie bezpieczeństwa operacji morskich, w tym:
- Rozszerzone wymagania dotyczące raportów bezpieczeństwa – operatorzy platform wydobywczych zobowiązani są do przygotowania bardziej szczegółowych raportów uwzględniających nowe scenariusze zagrożeń, w tym cyberbezpieczeństwo
- Zaostrzenie wymogów dotyczących systemów bezpieczeństwa krytycznego – wprowadzenie bardziej rygorystycznych standardów projektowania, testowania i konserwacji
- Nowe wymagania dotyczące przejrzystości i komunikacji – obowiązek szerszego informowania opinii publicznej o potencjalnych zagrożeniach i podejmowanych działaniach prewencyjnych
- Rozbudowane plany reagowania awaryjnego – konieczność opracowania bardziej kompleksowych planów reagowania na sytuacje kryzysowe, obejmujących szerszy zakres scenariuszy
Dyrektywa przyznaje również większe uprawnienia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) w zakresie monitorowania zgodności operatorów z wymaganiami oraz koordynacji działań w sytuacjach awaryjnych.
2. Rozporządzenie o bezpieczeństwie instalacji procesowych
Nowe Rozporządzenie UE 2023/567 dotyczące bezpieczeństwa instalacji procesowych w przemyśle naftowym i gazowym wprowadza szereg istotnych zmian:
- Obowiązkowe wdrożenie metodologii Process Safety Management (PSM) – kompleksowe podejście do zarządzania bezpieczeństwem procesowym, obejmujące 14 elementów zgodnych z międzynarodowymi standardami
- Nowe standardy projektowania instalacji – zaostrzenie wymagań dotyczących projektowania systemów bezpieczeństwa, w tym redundancji i niezawodności
- Zarządzanie zmianami (Management of Change) – szczegółowe wytyczne dotyczące procesu oceny i wdrażania zmian technologicznych, organizacyjnych i operacyjnych
- Zintegrowane systemy zarządzania bezpieczeństwem – wymóg integracji systemów bezpieczeństwa procesowego z systemami zarządzania bezpieczeństwem pracy i ochrony środowiska
Rozporządzenie wprowadza również obowiązek okresowych audytów bezpieczeństwa procesowego przeprowadzanych przez niezależne podmioty posiadające odpowiednie kompetencje i akredytacje.
3. Dyrektywa o emisjach przemysłowych a sektor naftowy
Znowelizowana Dyrektywa o emisjach przemysłowych (IED 2023/XXX) nakłada na rafinerie i inne obiekty przetwórstwa ropy naftowej szereg nowych obowiązków:
- Bardziej rygorystyczne limity emisji – znaczące zaostrzenie dopuszczalnych poziomów emisji NOx, SO2, pyłów oraz lotnych związków organicznych (VOC)
- Ciągły monitoring emisji – rozszerzenie zakresu substancji objętych obowiązkowym ciągłym monitoringiem oraz zwiększenie częstotliwości raportowania
- Wdrożenie najlepszych dostępnych technik (BAT) – skrócenie okresów dostosowawczych oraz wprowadzenie bardziej restrykcyjnych wymogów zgodności z dokumentami referencyjnymi BAT
- Plany transformacji ekologicznej – obowiązek opracowania i wdrożenia długoterminowych planów redukcji śladu węglowego instalacji
Szczególny nacisk położono na ograniczenie emisji metanu, który został uznany za priorytetowy obszar redukcji ze względu na jego wysoki potencjał cieplarniany.
4. Rozporządzenie o zapobieganiu poważnym awariom przemysłowym (SEVESO IV)
Projektowane Rozporządzenie SEVESO IV, które zastąpi Dyrektywę SEVESO III, wprowadza istotne zmiany w zakresie zapobiegania poważnym awariom w zakładach naftowych:
- Rozszerzona lista substancji niebezpiecznych – uwzględnienie nowych substancji wykorzystywanych w procesach wydobycia i przetwórstwa ropy naftowej
- Nowe kryteria klasyfikacji zakładów – zmiana progów ilościowych dla niektórych substancji, co może wpłynąć na klasyfikację zakładów jako zakłady o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia awarii
- Bardziej restrykcyjne wymagania dotyczące planowania przestrzennego – nowe wytyczne dotyczące minimalnych odległości między zakładami wysokiego ryzyka a obszarami mieszkalnymi
- Zaostrzenie wymogów dotyczących informowania społeczeństwa – szerszy zakres informacji podlegających upublicznieniu oraz nowe formy komunikacji z lokalną społecznością
Rozporządzenie kładzie również większy nacisk na elementy związane z cyberbezpieczeństwem systemów sterowania procesami przemysłowymi, uznając ataki cybernetyczne za potencjalne źródło poważnych awarii.
5. Dyrektywa o bezpieczeństwie infrastruktury krytycznej
Nowa Dyrektywa o odporności podmiotów krytycznych (CER) z 2022 roku, która jest obecnie implementowana przez państwa członkowskie, ma istotne implikacje dla sektora naftowego:
- Rozszerzona definicja infrastruktury krytycznej – uwzględnienie większej liczby obiektów i instalacji naftowych jako elementów infrastruktury krytycznej
- Obowiązkowe oceny ryzyka – konieczność przeprowadzania regularnych, kompleksowych ocen ryzyka obejmujących zagrożenia fizyczne, cybernetyczne, klimatyczne i geopolityczne
- Plany ciągłości działania – bardziej szczegółowe wymagania dotyczące planów zapewnienia ciągłości dostaw w przypadku zakłóceń
- Koordynacja międzynarodowa – nowe mechanizmy współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony transgranicznych elementów infrastruktury
Dyrektywa wprowadza również obowiązek raportowania incydentów mających wpływ na ciągłość funkcjonowania infrastruktury krytycznej, w tym zdarzeń, które potencjalnie mogły doprowadzić do poważnych zakłóceń (tzw. near-miss events).
6. Praktyczne implikacje nowych regulacji dla firm z sektora naftowego
Implementacja nowych wymogów regulacyjnych wiąże się z szeregiem wyzwań praktycznych dla firm działających w sektorze naftowym:
- Konieczność aktualizacji systemów zarządzania bezpieczeństwem – dostosowanie procedur, dokumentacji i systemów informatycznych do nowych wymagań
- Inwestycje w modernizację infrastruktury technicznej – wdrożenie nowych technologii monitoringu emisji, systemów bezpieczeństwa procesowego oraz rozwiązań z zakresu cyberbezpieczeństwa
- Szkolenia pracowników – podnoszenie kompetencji personelu w zakresie nowych procedur i wymogów regulacyjnych
- Zwiększenie nakładów na raportowanie i zgodność regulacyjną – rozbudowa zespołów odpowiedzialnych za compliance oraz wdrożenie narzędzi do efektywnego zarządzania zgodnością
- Konieczność głębszej współpracy z organami regulacyjnymi i społecznościami lokalnymi – aktywne zaangażowanie w konsultacje i dialog z interesariuszami
Firma, które proaktywnie dostosują się do nowych regulacji, mogą przekształcić wyzwania regulacyjne w przewagę konkurencyjną, budując reputację odpowiedzialnego i bezpiecznego operatora.
7. Harmonogram wdrażania regulacji i okresy przejściowe
Wdrażanie nowych regulacji będzie rozłożone w czasie, co pozwoli firmom na stopniowe dostosowanie się do nowych wymagań:
- Znowelizowana Dyrektywa o bezpieczeństwie działalności na obszarach morskich – pełne wdrożenie do końca 2024 roku
- Rozporządzenie o bezpieczeństwie instalacji procesowych – stopniowe wdrażanie w latach 2023-2025, z pełną zgodnością wymaganą od stycznia 2026 roku
- Nowa Dyrektywa o emisjach przemysłowych – implementacja przez państwa członkowskie do połowy 2024 roku, z okresami dostosowawczymi dla poszczególnych BAT wynoszącymi od 2 do 4 lat
- Rozporządzenie SEVESO IV – przewidywane pełne wejście w życie w 2025 roku
- Dyrektywa CER – implementacja przez państwa członkowskie do października 2024 roku
Kluczowe jest odpowiednio wczesne rozpoczęcie przygotowań do wdrożenia nowych wymagań, szczególnie w obszarach wymagających znaczących inwestycji infrastrukturalnych lub gruntownej reorganizacji procesów.
Podsumowanie
Nowe regulacje unijne w zakresie bezpieczeństwa w przemyśle naftowym stanowią odpowiedź na rosnące oczekiwania społeczne dotyczące minimalizacji ryzyka awarii, ochrony środowiska oraz zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i okolicznych społeczności. Ich wdrożenie wymaga od firm z sektora naftowego strategicznego podejścia, obejmującego nie tylko dostosowanie infrastruktury technicznej, ale również zmianę kultury organizacyjnej w kierunku proaktywnego zarządzania bezpieczeństwem.
W Isopreurya oferujemy kompleksowe wsparcie w procesie dostosowania do nowych wymogów regulacyjnych, począwszy od szczegółowej analizy luk zgodności, poprzez opracowanie strategii dostosowawczej, aż po wdrożenie konkretnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami, którzy pomogą Państwu efektywnie nawigować w zmieniającym się otoczeniu regulacyjnym.
